دانش عصب شناسی خیال پردازی

✍️ دکتر محمد انتظاری طاهر
– متخصص مغز و اعصاب،

Neurological Associated, Utah, USA
metaher@msn.com

در اوائل قرن بیستم اکثر عصب شناسان تصور می کردند که مغز انسان در هنگام استراحت فعالیتش کاهش می یابد. در سال ۱۹۲۰ هانس برگر در آلمان توانست با گذاشتن چند دیسک کوچک فلزی (الکترود) بر روی سر فعالیت الکتریکی مغز را ثبت کند با کمال تعجب این تست نشان داد که فعالیت الکتریکی مغز در هنگام استراحت و خواب ادامه می یابد. در دهه ۱۹۹۰ با پیشرفت دستگاههای تصویربرداری مغز، یکی از عصب شناسان دانشگاه واشنگتن در آمریکا به نام مارکوس ریچل مشاهده کرد که اختلاف جریان خون مغز در حالت استراحت و حالت فعالیت کمتر از ۵ درصد است. ادامه تحقیقات او به کشف مراکزی در مغز منجر شد که مسئول « خیال پردازی» در حالت استراحت هستند و به طور دائم در حالت استراحت به فعالیت خود ادامه می دهند ولی به محض آنکه توجه فرد به یک موضوع بیرونی جلب می شود فعالیت این نواحی کاهش می یابد. او نام این مناطق را که تشکیل یک شبکه می دهند، «شبکه پیش فرضی مغز» یا Default Mode Network (DMN) گذاشت.
سه ناحیه در مغز این شبکه را تشکیل می دهند: قسمت خلفی شکنج سینگولیت، قسمت داخلی قشر پیش پیشانی یا پری فرونتال، و شکنج زاویه ای در قسمت تحتانی لوب آهیانه ( پاریتال).

عملکردهای شبکه پیش فرضی: مهمترین آن « تفکر راجع به خود» است. همچنین تفکر راجع به گذشته «خود» و برنامه ریزی برای آینده «خود». این فرآیند را ما خیال پردازی می نامیم. این شبکه همچنین استدلال اخلاقی ما را در جامعه اطرافمان بررسی کرده و به ما قدرت قضاوت درباره افراد را در حین خیال پردازی می دهد.

کاهش عملکرد «شبکه پیش فرضی مغز» در بیماری های آلزایمر، اوتیسم، و کودکانی که مورد کودک آزاری قرار گرفته اند، دیده می شود. در بیماران با دردهای مزمن و بعضی افسردگیها فعالیت این شبکه تشدید می شود.

اخیرا با روشهای جدید ام آر آی، فعالیت «شبکه پیش فرضی مغز» را در مغز جنینهای ۳۲- ۳۷ هفته ای در داخل رحم مشاهده کرده اند.
منبع:

Seshamina S. et al. Human Brain Mapping 2016.
Raichle, M. et al. Neuroimage 2007, 37 (4): 1083-90.